Λουίζα
Η Λουίζα ανθίζει το καλοκαίρι και συνήθως φυτρώνει στις άκρες των εξοχικών δρόμων, στα πετρώδη εδάφη πολλών νησιών, ενώ σε περιοχές με γόνιμο έδαφος το ύψος της φτάνει το ενάμισι μέτρο. Καλλιεργείται σε κήπους ή σε γλάστρες στο μπαλκόνι και αντέχει ακόμα κι αν δεν ποτίζεται συχνά.
Το βότανο της Λουίζα, με το λατινικό όνομα «Lippia citriodora» ανήκει στην οικογένεια των Verbenaceae (που περιλαμβάνει περίπου 250 είδη) και κατάγεται από την Αμερική.
Σήμερα όμως τη θεωρούμε πλέον και δικό μας φυτό και την αναφέρουμε-εκτός από τα επιστημονικά της ονόματα Λιππία η κιτρίοσμος-και λεμονόχορτο, λόγω της λεμονάτης μυρωδιάς των ανθών και των φύλλων της, αλλά στην Κρήτη που της έχουν ιδιαίτερη αδυναμία θα ακούσετε να την αποκαλούν και γοργογιάννη.
Συστατικά της Λουίζας
Η λουίζα περιέχει αιθέριο έλαιο με κιτράλη, κινεόλη, λεμονένιο και γερανιόλη αλλά και τανίνες, φλαβονοειδή και γλίσχρασμα. Περιέχει επίσης, τις δραστικές ουσίες βερνεναλίνη και βαρβερίνη καθώς και βλέννα.
Οι μεμβράνες στο κάτω μέρος του φύλλου περιέχουν πτητικά έλαια (σε αναλογία 0,90% που αντικαθιστά στην αρωματοποιία την κιτρονέλη, έχει πυκνότητα 0,900 και περιέχει 35% κιτράλη). Για τον λόγο αυτό, τα φύλλα συνθλιβόμενα, αναδίδουν ένα έντονο άρωμα λεμονιού. Η γεύση της είναι πικρή, λίγο δριμεία και αρωματική.
Καλλιέργεια-Συλλογή-Αποθήκευση : Το πράσινο μέρος και οι ανθισμένες κορυφές της συλλέγονται από νωρίς την Άνοιξη έως τους πρώτους μήνες του καλοκαιριού. Τα φύλλα συλλέγονται στα τέλη του Καλοκαιριού. Αποξηραίνονται σε μπουκετάκια, κρεμασμένα ανάποδα σε σκιερό και δροσερό μέρος. Μπορείτε να τρίψετε τα αποξηραμένα φύλλα και τα ανθάκια των φυτών και να τα αποθηκεύσετε σε ευρύχωρα γυάλινα βάζα που κλείνουν καλά.
Ιστορία: Σε ολόκληρη την Ελληνολατινική επικράτεια, στεφάνωναν πρεσβευτές και πρόκριτους με ιερό βοτάνι. Το χρησιμοποιούσαν μόνο για να καθαρίσουν το βωμό του βασιλιά των θεών, του Δία. Μάγοι και μαγγανευτές απόδιναν στο φυτό μοναδικές ιδιότητες. Υποστήριζαν πως το φυτό γιάτρευε τους πληγωμένους στο πόλεμο και έκανε αθάνατους τους γενναίους. Οι Γαλάτες το τιμούσαν σχεδόν όσο και το γκι. Έλεγαν πως οι μάγοι, το μεσσαίωνα, χρησιμοποιούσαν βερβένα στα μάγια.
Την έβαζαν σε όλα τα μαγικά φίλτρα. Αλλά και στα γιατροσόφια της εποχής, γιατί τη θεωρούσαν πανάκεια για κάθε είδους αρρώστια και πόνο (χρυσή, έλκη, αρρώστιες των νεφρών, της καρδιάς, πονόδοντοι, δύσκολες γέννες). Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν αφιερώσει το φυτό στις νύμφες των δασών,τις Δρυίδες. Ο Πλίνιος θα γράψει γεμάτος θαυμασμό για αυτό: ’’…οι μεγάλοι μάγοι λένετα πιο τρελά πράγματα για το φυτό αυτό. Ότι οι άνθρωποι που τρίφτηκαν,πραγματοποίησαν όλες τις ευχές του, ότι εξαφανίζει τον πυρετό και θεραπεύει όλες τις
νόσους.’’
Η λουίζα ήλθε στην Ευρώπη τον 17ο αιώνα από τους Ισπανούς. Αρχικά, ο γάλλος βοτανολόγος Philibert Commerson έδωσε στο φυτό το Λουίζα: Το βότανο με τις μαγικές ιδιότητεςόνομα Aloysia triphylla, όταν όμως το έφερε στο Βασιλικό Κήπο της Μαδρίτης, ο ισπανός γιατρός Casimiro Gomez Ortega και ο βοτανολόγος Antonio Paulau έδωσαν στο φυτό τη νέα του ονομασία Aloysia citriodora, προς τιμή της Μαρία Λουίζα Τερέζας, πριγκίπισσας της Πάρμα που αργότερα έγινε σύζυγος του βασιλιά Κάρλο IV και βασίλισσα της Ισπανίας.
Ο λαός μας πολύ γλαφυρά αποτύπωσε στο παρακάτω δίστιχο όλες τις ιδιότητες του φυτού:
’’εγώ είμαι χόρτο του Θεού, με λένε Γοργογιάννη κι όποιος με βράσει και με πιεί όπου
πονεί θα γιάνει’’.
Χρήσιμα μέρη: Φύλλα και όλο το φυτό ανθισμένο.
Δραστικές ουσίες: Βερβεναλίνη και Βερβενίνη, Αιθέριο έλαιο, Βλέννα και μια πικρή
ουσία και παράξενη Ταννίνη, που δεν έχουν ακόμη ερευνηθεί οι ιδιότητες της.
Χρήση: Διώχνει τον πονοκέφαλο (με επαλείψεις κοπανισμένων φρέσκων φυτών στο μέτωπο), τον πονόματο (πλύσιμο με αφέψημα ή έγχυμα), τη νευραλγία των αυτιών, (άχνισμα του αυτιού πάνω από το μπρίκι που βράζει το αφέψημα), ανακουφίζει από τους πόνους των ρευματισμών (με αφέψημα και πλύσεις).
Πηγές
