Η Ακαδημία έχει επικεντρωθεί στην επίδραση που μπορεί να έχουν συγκεκριμένα φυτά, διατροφαρμακευτικά και λειτουργικά τρόφιμα στην μείωση του οξειδωτικού στρες.

Το ερευνητικό ενδιαφέρον επικεντρώνεται στα συγκεκριμένα δραστικά συστατικά που περιέχουν συγκεκριμένα φυτά,βότανα και τρόφιμα που φύονται και παράγονται στην Μεσόγειο.

Διάφορα ερευνητικά προγράμματα βρίσκονται σε εξέλιξη και θα ανακοινωθούν τα επιστημονικά ευρήματα σε επερχόμενα συμπόσια και σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά.

Λίγα λόγια για το οξειδωτικό στρες:

Το οξειδωτικό στρες αντιπροσωπεύει μια διαταραχή της ισορροπίας μεταξύ της παραγωγής δραστικών μορφών οξυγόνου (Reactive Oxygen Species, ROS) και της ικανότητας ενός βιολογικού συστήματος να αδρανοποιεί τα τοξικά αυτά μόρια και να επισκευάζει τις βλάβες που προκαλούν. Οι δραστικές μορφές οξυγόνου βλάπτουν όλα τα συστατικά του κυττάρου, συμπεριλαμβανομένων των πρωτεϊνών, των λιπιδίων και του DNA.

Οι Δραστικές Μορφές Οξυγόνου (Reactive Oxygen Species, ROS) ταξινομούνται στις εξής τέσσερις κατηγορίες: (i) ελεύθερες ρίζες, όπως η ρίζα υδροξυλίου (∙ΟΗ), (ii) ιόντα, όπως το υποχλωριώδες ανιόν (ClO^–), που προκύπτει από τη διάσταση του υποχλωριώδους οξέως (HClO), (iii) συνδυασμούς ελευθέρων ριζών και ιόντων, όπως το ανιόν σουπεροξειδίου (∙O2^–) και (iv) μόρια, όπως το υπεροξείδιο του υδρογόνου (H₂O₂). Οι ελεύθερες ρίζες, που χαρακτηρίζονται από ένα μονήρες ηλεκτρόνιο στην εξωτερική τους στιβάδα, είναι πολύ ασταθή μόρια με σύντομη διάρκεια ζωής, αφού αντιδρούν άμεσα με παρακείμενα μόρια, κλέβοντας από αυτά ένα ηλεκτρόνιο για να ζευγαρώσουν το δικό τους. Τα παρακείμενα μόρια μετατρέπονται έτσι τα ίδια σε ελεύθερες ρίζες και με αυτόν τον τρόπο διαταράσσεται η μοριακή τάξη και ξεκινά μία αλυσιδωτή αντίδραση που έχει ως αποτέλεσμα την κυτταρική βλάβη.

Μερικές από τις λιγότερο αντιδραστικές μορφές, όπως τα υπεροξείδια, είναι δυνατόν να μετατραπούν, κατόπιν αντιδράσεως με στοιχεία μετάπτωσης ή κινόνες, σε πιο επιθετικές μορφές (ελεύθερες ρίζες), ικανές να προκαλέσουν εκτεταμένες κυτταρικές βλάβες. Οι μακροπρόθεσμες κυτταρικές βλάβες που προκαλούνται με τον τρόπο αυτό αποδίδονται κυρίως στην προσβολή του DNA. Οι περισσότερες ROS παράγονται σε χαμηλά επίπεδα από τον αερόβιο μεταβολισμό και οι βλάβες που προκαλούν επιδιορθώνονται συνεχώς. Όταν όμως η συγκέντρωσή τους αυξηθεί υπέρμετρα, σε επίπεδα ικανά να προκαλέσουν κυτταρική νέκρωση, οι ROS προσβάλλουν τα μόρια του ATP και το κύτταρο, ανίκανο να ακολουθήσει το δρόμο του αποπτωτικού θανάτου, υφίσταται λύση.

Η κυριότερη πηγή ROS στον άνθρωπο είναι η διαρροή ενεργοποιημένου οξυγόνου από τα μιτοχόνδρια, το οποίο φυσιολογικά εμφανίζεται ως ενδιάμεσο κατά τη διάρκεια της οξειδωτικής φωσφορυλίωσης και η τελική του τύχη είναι ο σχηματισμός μορίων νερού. Επιπρόσθετα, οι αντιδράσεις ουβικινόνης της αναπνευστικής αλυσίδας έχουν και αυτές μια ατυχή τάση να προκαλούν διαρροή ηλεκτρονίων απευθείας στο οξυγόνο. Συνολικά, μέχρι και 2% του οξυγόνου που εισέρχεται στην αναπνευστική αλυσίδα σχηματίζει ανιόντα σουπεροξειδίου (∙Ο₂^–). Υποστηρίζεται ότι οξειδοαναγωγικές αντιδράσεις στις οποίες συμμετέχουν φλαβινοπρωτεΐνες επίσης συνεισφέρουν ένα ποσοστό των συνολικών ROS. Υπεροξείδιο του υδρογόνου (H₂O₂) μπορούν να παράγουν ποικίλα ένζυμα, μεταξύ των οποίων αρκετές οξειδάσες. Τα κυριότερα από αυτά είναι η οξειδάση της ξανθίνης, η οξειδάση του NADPH και το σύμπλεγμα του κυτοχρώματος P450.

Το οξειδωτικό στρες εμφανίζεται μετά από υπερβολική προσφορά οξυγόνου (για παράδειγμα στους μύες κατά την έντονη άσκηση) ή ακτινοβόληση των ιστών (η αλληλεπίδραση της ιονίζουσας ακτινοβολίας με μόρια Η₂Ο και Ο₂ παράγει ελεύθερες ρίζες) και συμβάλλει στην ιστική βλάβη.

Πιθανολογείται πως παίζει σημαντικό ρόλο σε νευροεκφυλιστικές νόσους συμπεριλαμβανομένων αυτών του Alzheimer, του Parkinson και του Huntington. Το οξειδωτικό στρες πιστεύεται επίσης ότι σχετίζεται με καρδιαγγειακές παθήσεις, καθώς η οξείδωση των λιποπρωτεϊνών χαμηλής πυκνότητας (LDL) στο αγγειακό ενδοθήλιο είναι προάγγελος της δημιουργίας αθηρωματικών πλακών. Είναι ακόμα γνωστός ο ρόλος του στον τραυματισμό κάποιου ιστού που εμφανίζεται μετά από επαναιμάτωση κατόπιν υποξίας. Αυτό συμβαίνει επειδή η αποκατάσταση της ροής του οξυγόνου, παρ’ όλη την αναγκαιότητά της για την επιβίωση του ιστού, οδηγεί στο σχηματισμό ROS.

Ο καπνός του τσιγάρου, με τα διάφορα εποξείδια και υπεροξείδια που περιέχει, καθώς και η εισπνοή ανόργανων σωματιδίων όπως η άσβεστος προκαλούν οξειδωτική βλάβη των πνευμόνων. Έχει διαπιστωθεί πως το οξειδωτικό στρες εμπλέκεται και στην εμφάνιση πολλών άλλων ασθενειών, όπως δρεπανοκυτταρικής αναιμίας, μυοκαρδιακών βλαβών, σχιζοφρένειας, διπολικής διαταραχής και συνδρόμου εύθραυστου Χ χρωμοσώματος. Τέλος, το οξειδωτικό στρες φαίνεται ότι κρύβεται πίσω από το σύνδρομο της χρόνιας κοπώσεως.

Με τον όρο αντιοξειδωτικά αναφερόμαστε στις φυσικές ουσίες που περιέχονται στα τρόφιμα, οι οποίες δεσμεύουν τις ελεύθερες ρίζες στον οργανισμό, αλλά και στα πρόσθετα (χημικά ή φυσικά) που περιέχονται σε τρόφιμα του εμπορίου με συνήθη σκοπό τη συντήρησή τους.

Αντιοξειδωτικές είναι οι ουσίες οι οποίες παρεμποδίζουν την οξείδωση πρώτων υλών όπως λίπη έλαια αρώματα βιταμίνες, κ.α. Είναι πρόσθετα καλλυντικών και τροφίμων. Ένα καλό αντιοξειδωτικό πρέπει να είναι σταθερό, δηλαδή είναι οι ουσίες που είναι ωφέλιμες (μας κάνουν καλό), εμποδίζουν την οξείδωση (καταστροφή) των κυττάρων.

Η χρήση αντιοξειδωτικών για τον περιορισμό και την επιδιόρθωση των βλαβών είναι ευρέως αμφιλεγόμενη, καθώς έχει αποδειχθεί η συσχέτιση αρκετών από αυτά με διάφορες επιπλοκές. Για παράδειγμα, υψηλές δόσεις β-καροτενίου σε καπνιστές έχει συσχετισθεί με αυξημένη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα. Η βιταμίνη Ε φαίνεται να μειώνει τον κίνδυνο καρδιακών νοσημάτων, όμως σε ασθενείς που πάσχουν από τη νόσο του Alzeimer προκαλεί διάφορες επιπλοκές.

Μερικές Ουσίες με αντιοξειδωτική δράση

• Βιταμίνη C
• Βιταμίνη E
• Λιπικό οξύ (ALA)
• Ν-Ακετυλοκυστεΐνη (NAC)
• Συνένζυμο Q10
• Ιχνοστοιχείο σελήνιο (Se)
• Βιταμίνη Α και καροτενοειδή
• Φαινολικές ομάδες
• Λυκοπένιο
• Ουρικό οξύ
• Γλουταθειόνη

Αυτές οι ουσίες υπάρχουν κατά κύριο λόγο στις τροφές,στα φυτά και στα βότανα. Μια σωστή ποιοτικά διατροφή καλύπτει τις ανάγκες του οργανισμού σε αντιοξειδωτικά, αν και στη σημερινή εποχή είναι παρακινδυνευμένο να βασιζόμαστε αποκλειστικά και μόνο σε αυτήν, γιατί ούτε τις ανάγκες σε αντιοξειδωτικά τού κάθε οργανισμού ξέρουμε, αλλά ούτε μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα αν η τροφή μας είναι αυτό που βλέπουμε στο πιάτο μας.

Βασιζόμενοι στο ρητό «η τροφή είναι το φάρμακό σου και το φάρμακό σου είναι η τροφή σου», τότε  τα αντιοξειδωτικά εχουν θεραπευτική δράση. Μελλοντικές έρευνες θα αποδείξουν την ωφελιμότητα που έχουν με γνώμονα το είδος,την δοσολογιά και την συνεργία φυτών και βοτάνων.

Επιστημονικές αναφορές:

• Oxidative Stress, Prooxidants, and Antioxidants: The Interplay
• Oxidative Stress and Antioxidant Defense
• Oxidative stress, aging, and diseases
• The Role of Oxidative Stress in Parkinson’s Disease
• Polyphenols and Oxidative Stress in Atherosclerosis-Related Ischemic Heart Disease and Stroke
• Functional Foods for Health: The Interrelated Antioxidant and Anti-Inflammatory Role of Fruits, Vegetables, Herbs, Spices and Cocoa in Humans